Jak prowadzić sesję, gdy pacjent jest pod wpływem substancji?

Jak prowadzić sesję, gdy pacjent jest pod wpływem substancji?

21 01 2025 | Blog

Praca terapeutyczna wymaga elastyczności, empatii i umiejętności radzenia sobie z nieprzewidzianymi sytuacjami. Jedną z trudniejszych sytuacji, które mogą zdarzyć się w gabinecie, jest spotkanie gdy pacjentem jest pod wpływem substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, narkotyki czy leki. Taka sytuacja budzi wiele pytań i dylematów etycznych, a także wymaga od terapeuty szczególnego podejścia, które zapewni bezpieczeństwo zarówno pacjentowi, jak i samemu terapeucie.

W tym artykule omówię, jak rozpoznać, że pacjent jest pod wpływem substancji, jakie kroki warto podjąć w takiej sytuacji, oraz jak radzić sobie z wyzwaniami, jakie niesie prowadzenie sesji w takich warunkach.

Rozpoznanie: Jak zauważyć, że pacjent jest pod wpływem substancji?

Rozpoznanie, że pacjent znajduje się pod wpływem substancji psychoaktywnych, może być trudne, zwłaszcza jeśli mamy do czynienia z osobą, która potrafi ukrywać swoje zachowanie. Niemniej jednak istnieje kilka kluczowych objawów, na które warto zwrócić uwagę:

  1. Fizyczne objawy:
    • Zapach alkoholu lub innej substancji.
    • Zmiany w wyglądzie oczu (rozszerzone lub zwężone źrenice, zaczerwienienie).
    • Problemy z równowagą, koordynacją ruchową lub mową (np. bełkotliwa mowa).
    • Drżenie rąk, nadmierne pocenie się.
  2. Zachowanie:
    • Nadmierna pobudliwość lub przeciwnie – senność i apatia.
    • Nieadekwatne reakcje emocjonalne (np. wybuchy śmiechu, złość).
    • Trudności z koncentracją i zrozumieniem pytań.
  3. Zmiany w komunikacji:
    • Sprzeczne lub niespójne wypowiedzi.
    • Trudności z wyrażaniem myśli.
    • Wahania nastroju podczas rozmowy.

Jeśli podejrzewasz, że pacjent jest pod wpływem substancji, pierwszym krokiem jest potwierdzenie tych obserwacji poprzez zadanie spokojnych, neutralnych pytań, np.: „Czy dziś zażywałeś jakieś środki, które mogłyby wpłynąć na Twoje samopoczucie?”

Jakie kroki podjąć, gdy pacjent jest pod wpływem substancji?

Zapewnij bezpieczeństwo Twoim priorytetem w tej sytuacji jest bezpieczeństwo – zarówno pacjenta, jak i własne. Jeśli pacjent jest agresywny lub zachowuje się w sposób, który może stanowić zagrożenie, rozważ zakończenie sesji i, jeśli to konieczne, wezwanie pomocy.

Oceń zdolność pacjenta do udziału w sesji Jeśli pacjent jest pod wpływem substancji w stopniu, który uniemożliwia sensowną rozmowę (np. jest zdezorientowany lub niezdolny do logicznego myślenia), sesja terapeutyczna nie będzie efektywna. W takim przypadku najlepszym rozwiązaniem może być zakończenie spotkania.

Przykład komunikatu: „Widzę, że dzisiaj trudno Ci się skupić. Mam wrażenie, że sesja może nie przynieść oczekiwanych korzyści. Może lepiej, jeśli umówimy się na inny termin, gdy będziesz w lepszej formie?”

Zachowaj neutralność i empatię Ważne jest, aby unikać oceniania pacjenta. Nawet jeśli pojawia się frustracja, pamiętaj, że Twoja rola polega na wspieraniu, a nie karceniu. Używaj spokojnego tonu i neutralnych stwierdzeń, np.: „Zależy mi na Twoim dobrostanie. Porozmawiajmy o tym, co się dzisiaj wydarzyło.”

Ustal granice Jeśli pacjent wielokrotnie przychodzi na sesję pod wpływem substancji, konieczne jest jasno określenie granic. Możesz omówić zasady współpracy, np. że sesje będą się odbywać tylko wtedy, gdy pacjent będzie trzeźwy.

Przykład komunikatu: „Dla efektywności naszej pracy ważne jest, abyś na sesje przychodził w stanie, który pozwala na skupienie i otwartość. Czy możemy się umówić, że przed spotkaniami unikasz zażywania jakichkolwiek substancji?”

Zidentyfikuj przyczyny używania substancji Warto spróbować zrozumieć, co skłoniło pacjenta do zażycia substancji. Czy był to sposób radzenia sobie z emocjami? Czy może próba uniknięcia trudnej rozmowy? To może być ważny temat do dalszej pracy terapeutycznej.

Jak prowadzić sesję, jeśli zdecydujesz się kontynuować?

W niektórych przypadkach, gdy pacjent jest pod lekkim wpływem substancji i nie zagraża ani sobie, ani terapeucie, można zdecydować się na kontynuację sesji. Warto jednak pamiętać o kilku zasadach:

  1. Skup się na bieżącej sytuacji W takim stanie pacjent może mieć trudności z analizowaniem przeszłości czy planowaniem przyszłości. Skoncentruj się na tym, co dzieje się tu i teraz, np.: „Jak się teraz czujesz? Co skłoniło Cię do tego, by dziś zażyć tę substancję?”
  2. Zachowaj prostotę komunikacji Unikaj skomplikowanych pytań czy technik wymagających dużego zaangażowania intelektualnego. Zamiast tego stosuj pytania otwarte, które pomogą pacjentowi wyrazić swoje myśli i emocje.
  3. Bądź elastyczny Zrozum, że sesja może nie przebiegać zgodnie z pierwotnym planem. Dostosuj jej przebieg do stanu pacjenta i skoncentruj się na budowaniu relacji, a nie na realizacji założonych celów.

Etyka i dylematy zawodowe

Praca z pacjentem pod wpływem substancji rodzi wiele dylematów etycznych. Z jednej strony terapeuta ma obowiązek wspierać pacjenta, z drugiej – musi dbać o profesjonalizm i skuteczność terapii. Kluczowe pytania, które warto sobie zadać, to:

  • Czy prowadzenie sesji w takich warunkach może przynieść pacjentowi korzyść?
  • Jakie granice powinienem ustalić, aby relacja terapeutyczna pozostała zdrowa?
  • Jak mogę zapewnić bezpieczeństwo sobie i pacjentowi?

Prewencja: Jak unikać takich sytuacji w przyszłości?

Ustal jasne zasady na początku terapii Już podczas pierwszych sesji warto omówić zasady dotyczące obecności pacjenta w gabinecie. Możesz wyraźnie zaznaczyć, że sesje będą odwoływane, jeśli pacjent pojawi się pod wpływem substancji.

Regularnie monitoruj postępy i wyzwania Jeśli pacjent ma historię problemów z używaniem substancji, warto regularnie monitorować ten aspekt jego życia i otwarcie omawiać trudności, które mogą się pojawiać.

Zaproponuj wsparcie specjalistyczne Jeśli pacjent zmaga się z uzależnieniem, możesz zaproponować skierowanie go do specjalistycznych placówek zajmujących się leczeniem uzależnień.

Podsumowanie

Praca z pacjentem pod wpływem substancji wymaga od terapeuty dużej elastyczności, empatii i profesjonalizmu. Kluczowe jest zapewnienie bezpieczeństwa, zachowanie neutralności oraz ustalanie jasnych granic współpracy. Choć prowadzenie sesji w takich warunkach może być wyzwaniem, odpowiednie podejście i otwarta komunikacja pozwalają na zbudowanie zaufania i wspieranie pacjenta w dążeniu do zmiany. Pamiętaj jednak, że Twoim priorytetem jest skuteczność terapii i dobro pacjenta, dlatego czasem najlepszym rozwiązaniem może być odwołanie sesji i zaplanowanie jej w bardziej sprzyjających okolicznościach.

Nazywam się Natalia Popławska i jestem psychologiem, specjalistą diagnozy psychologicznej oraz psychoterapeutą poznawczo-behawioralnym. Prowadzę prywatną praktykę we Wrocławiu oraz współpracuję z uczelniami, gdzie dzielę się swoją wiedzą z zakresu diagnozy, psychoterapii i interwencji kryzysowej. Specjalizuję się w pracy z osobami zmagającymi się z zaburzeniami lękowymi, depresyjnymi oraz zaburzeniami osobowości. Organizuję szkolenia dla studentów i psychologów, aby pomóc im rozwijać umiejętności diagnostyczne i terapeutyczne.