Przebieg pierwszej sesji terapeutycznej to moment wyjątkowy – zarówno dla pacjenta, jak i terapeuty. Od jej przebiegu często zależy, czy pacjent poczuje się bezpiecznie, zrozumiany i gotów na dalszą współpracę. Z perspektywy psychologa to również kluczowe spotkanie diagnostyczne, pozwalające uchwycić pierwsze rysy obrazu diagnostycznego oraz zaplanować dalszy tok pracy. To także czas na uważne słuchanie, czytanie między wierszami i zadawanie takich pytań, które nie tylko otwierają rozmowę, ale przede wszystkim odsłaniają to, co najistotniejsze.
W tym artykule przedstawiam pięć pytań, które mogą znacząco wpłynąć na jakość pierwszej sesji. Każde z nich zawiera konkretny potencjał diagnostyczny i relacyjny – a ich umiejętne zastosowanie potrafi nie tylko pogłębić rozmowę, ale i skrócić dystans między pacjentem a terapeutą.
Przebieg pierwszej sesji terapeutycznej – Spis treści
1. „Co sprawiło, że właśnie teraz zdecydował_a się Pan/Pani na terapię?”
Dlaczego to pytanie jest ważne?
To pytanie z pozoru proste, ale często uruchamia kaskadę narracji, w której pacjent nie tylko opisuje objawy, ale też ich historię, dynamikę i aktualny kontekst życiowy. Czasami słyszymy w odpowiedzi: „Bo już dłużej nie mogłem tego wytrzymać”, „Bo partner powiedział, że mnie zostawi”, „Bo zaczęłam bać się, że coś sobie zrobię”. Takie wypowiedzi są bogate w informacje o motywacji, sile objawów, mechanizmach obronnych i otoczeniu pacjenta.
Znaczenie diagnostyczne:
- Pomaga ustalić aktualny punkt krytyczny.
- Pozwala na wstępną ocenę gotowości do zmiany.
- Odsłania styl narracji pacjenta i sposób interpretowania własnych trudności.
2. „Jakie ma Pan/Pani oczekiwania wobec terapii – co miałoby się zmienić, żeby było lepiej?”
Dlaczego to pytanie jest ważne?
Wprowadza temat celowości terapii i buduje kontrakt terapeutyczny. Otwiera przestrzeń do rozmowy o realnych i nierealnych oczekiwaniach, pozwala też zorientować się, czy pacjent nastawia się na pracę, czy raczej na magiczne rozwiązanie z zewnątrz.
Znaczenie diagnostyczne:
- Umożliwia identyfikację celów terapeutycznych z perspektywy pacjenta.
- Pozwala rozpoznać ewentualne przekonania irracjonalne (np. „terapeuta naprawi moje życie”).
- Pomaga wyłapać motywację wewnętrzną vs. zewnętrzną (np. „bo żona kazała”, „bo muszę mieć zaświadczenie”).
3. „Proszę opowiedzieć mi o tym, jak radził/a sobie Pan/Pani z tym problemem do tej pory?”
Dlaczego to pytanie jest ważne?
Umożliwia zebranie informacji o dotychczasowych strategiach radzenia sobie – zarówno adaptacyjnych, jak i nieadaptacyjnych. Pokazuje również, jak bardzo pacjent był zdeterminowany do szukania pomocy, jak wygląda jego styl radzenia sobie ze stresem i jakie mechanizmy obronne dominują.
Znaczenie diagnostyczne:
- Umożliwia ocenę czynników podtrzymujących problem.
- Pomaga wyłonić potencjalne zasoby pacjenta (np. wcześniejsze sukcesy, pomocne relacje).
- Odsłania zachowania kompulsywne, unikowe, samouspokajające.
4. „Gdybyśmy mieli razem obejrzeć film z ostatniego tygodnia Pana/Pani życia, co byśmy tam zobaczyli?”
Dlaczego to pytanie jest ważne?
To metaforyczne pytanie, które zmienia dynamikę rozmowy – pozwala pacjentowi wejść w rolę obserwatora, spojrzeć z dystansu i podsumować swoją codzienność. Pomaga wydobyć szczegóły, które często są pomijane przy klasycznym pytaniu „jak wygląda typowy dzień?”. Daje też terapeucie materiał do analizy funkcjonowania pacjenta w realnym kontekście.
Znaczenie diagnostyczne:
- Umożliwia ocenę codziennego poziomu funkcjonowania (sen, aktywność, relacje).
- Pozwala uchwycić rytm dobowy, obecność objawów depresyjnych, lękowych, obsesyjnych.
- Daje szansę na identyfikację zachowań ryzykownych i rutyn.
5. „Gdyby miał_a Pan/Pani wskazać jedną rzecz, która najbardziej Pana/Panią boli – co by to było?”
Dlaczego to pytanie jest ważne?
Skierowane wprost do podstaw emocjonalnych trudności. Często ujawnia treści, które nie były wcześniej werbalizowane: samotność, żal, poczucie winy, pustkę. Niektórzy pacjenci po raz pierwszy nazywają w tej chwili swoje uczucia – czasem nawet zaskoczeni siłą emocji, która się pojawia.
Znaczenie diagnostyczne:
- Pozwala uchwycić dominującą emocję i temat do pracy.
- Ujawnia „ból egzystencjalny”, który nie zawsze da się zwerbalizować w klasycznym opisie objawów.
- Może prowadzić do spontanicznego wyrażenia traumy, żałoby, porzucenia.
Przebieg pierwszej sesji terapeutycznej – Podsumowanie
Pierwsza sesja to coś więcej niż tylko zbieranie wywiadu – to początek relacji terapeutycznej i moment, w którym pacjent zaczyna czuć, że jego historia ma znaczenie. Dobrze zadane pytania mogą być jak klucz do zamkniętego pokoju – otwierają przestrzeń, której pacjent sam nie był w stanie dotknąć. Warto, by psycholog oprócz klasycznych pytań diagnostycznych miał również przygotowany zestaw pytań, które nie tylko „zbierają dane”, ale i pogłębiają kontakt oraz pozwalają pacjentowi poczuć się usłyszanym na głębszym poziomie.
Te pięć pytań to nie gotowiec ani scenariusz. To raczej inspiracja do tworzenia atmosfery ciekawości, akceptacji i autentycznego zainteresowania. Bo to właśnie takie pytania – otwarte, nieoceniające, pogłębiające – czynią z pierwszej sesji coś więcej niż formalny wywiad. Czynią z niej początek zmiany.
Jeśli chcesz się dobrze przygotować do pierwszego spotkania z pacjentem, to polecam Ci ten kurs online
